De enige actieve functie die voormalig VB-parlementslid Dries Van Langenhove vandaag uitoefent, is die van online verkoper van zwart-gele kousen. Die schampere opmerking van viroloog Marc Van Ranst werd niet bepaald op applaus onthaald bij extreemrechts. Maar het is een feit dat de bijzonder korte parlementaire loopbaan van Van Langenhove mislukt is. Hij werd niet gecanceld door het werk van de traditionele media of politieke tegenstanders, maar door de eigen partij.
Als VB-voorzitter Van Grieken besliste om Van Langenhove aan de kant te schuiven, was dit vooral wegens het onberekenbare karakter van die laatste. Een avonturier die vooral voor zichzelf rijdt, is een risicofactor voor een partij die er alles aan doet om zich als kandidaat-bestuurder voor te stellen. Partijdiscipline is iets waar zowel de oude neofascistische kern van het Vlaams Belang als de parlementairen met grote bestuursdrang gevoelig voor zijn.
Zal Van Langenhove erin slagen om de afgesproken ‘godsvrede’ te bewaren en zijn voormalige partij niets in de weg te leggen in de aanloop naar de verkiezingen van 2024? De hang naar mediabelangstelling en de constante stroom van aangebrande standpunten maken dat erg onzeker. Naar eigen zeggen zal Van Langenhove zich terugplooien op het ‘activist zijn’. Zijn ‘Schild & Vrienden’ zijn ondertussen grotendeels herleid tot een kanaal om video’s van Van Langenhove te verspreiden en om merchandising te verkopen. Ongetwijfeld liggen de ambities wel wat hoger.
Als Van Langenhove zich tegen de verwachtingen in gedeisd houdt, met het oog op een terugkeer als prominente VB’er na 2024, dreigt hij zijn ‘aantrekkelijkheid’ onder extreemrechts net te verliezen. Hij was door Van Grieken binnengehaald omdat hij in de belangstelling stond en op die manier een laag jongeren naar het VB kon brengen. Dat was op een ogenblik dat het VB het niet gemakkelijk had door de concurrentie van N-VA, ook binnen extreemrechtse studentenclubs als KVHV en NSV die traditioneel dienst deden als kweekvijver voor het VB. Als Van Langenhove relevant wil blijven, moet hij volgende stappen zetten en mensen rond zich organiseren.
Als hij een poging doet om zijn aanhang te organiseren, dreigt het echter al snel opnieuw uit de hand te lopen met incidenten. Het model van Van Langenhove was steeds dat van Génération Identitaire in Frankrijk, een groep die ondertussen verboden is. Elke stap om een nieuwe versie van Schild & Vrienden van de grond te krijgen onder studenten en scholieren, dreigt te leiden tot een scherpere tegenstelling en zelfs confrontatie met het Vlaams Belang, dat ook steun probeert op te bouwen onder jongeren. Bovendien zal elk incident gelinkt worden met het verleden van Van Langenhove als VB-parlementslid. Er is een reëel gevaar dat er een actieve groep kan uitgebouwd worden en dat Van Langenhove een zeker succes heeft, onder meer rond kwesties als migratie die opnieuw prominenter naar voren komen als gevolg van het totale gebrek aan investeringen in opvang, of nog tegen al wie zich tegen onderdrukking verzet. In een context van toenemende polarisatie en van meer geweld, dreigt elk succes voor extreemrechts echter ook groeiend protest ertegen op te wekken.
Indien de frustraties tegenover het Vlaams Belang te groot worden, is er de vooralsnog erg weinig waarschijnlijke mogelijkheid van een breuk op electoraal vlak. Dat is weinig waarschijnlijk omdat het Van Langenhove kwalijk zou genomen worden als hij de ‘historische kans’ van het VB in 2024 zou verbrodden. Het voormalige VB-parlementslid voorstellen als de man met 40.000 stemmen is evenmin het volledige verhaal. Zijn stemmen in 2019 haalde hij namens het VB op een ogenblik dat die partij scoorde. Naast het VB opkomen – opnieuw: een weinig waarschijnlijke optie – zou betekenen dat Van Langenhove met zijn asociaal elitair programma naar buiten treedt, net zoals zijn voorbeelden van Génération Identitaire grotendeels campagne voerden voor Zemmour in de Franse presidentsverkiezingen. Zemmour was even een hype in de media, maar verdween even snel als hij kwam. Baudet in Nederland zit in een gelijkaardige positie. Het grote verschil tussen Zemmour en Le Pen was dat die laatste probeerde om aansluiting te vinden bij sociaal ongenoegen. Ze deed dit met een boodschap van verdeeldheid, maar niet met de elitaire arrogantie van Zemmour of de samenzweringstheorieën van Baudet.
De exit van Van Langenhove was een beslissing van het VB en voorlopig staat Van Grieken in de sterkste positie. Het momentum van Van Langenhove was grotendeels voorbij en veel opties heeft hij niet meer, of het moet zijn om zich in de marginaliteit te wentelen naast andere VB-satellieten zoals Voorpost of de IJzerwake. Dat zou wellicht botsen met zijn ego en ambities. Welke richting de herpositionering van Van Langenhove uitgaat, is nog onzeker. Na de niet volledig afgewerkte video waarin hij zijn ontslag aan zijn eigen volgers aankondigde (nadat hij dit voor de traditionele media had gedaan) was er een lange video over die bewuste persconferentie. Van Langenhove stapelt daarin de tegenstrijdigheden op (zo beweert hij zowel dat er bewust voor een persconferentie op zaterdag werd gekozen omdat politieke journalisten dan niet zouden werken als dat dit was om meer mediabelangstelling te krijgen). Hij beperkt zich voorlopig tot varianten op hetzelfde thema: ‘me, myself and I’. Daarover heeft hij zoveel te zeggen dat er een tweede deel van de video werd aangekondigd. De extreemrechtse traantjes worden hierdoor wel erg breed uitgesmeerd. Verder was er een kleine actie van Schild&Vrienden aan Pfizer op 14 februari om anti-vaccinatiestandpunten naar voren te brengen en uiteraard zijn er mogelijkheden om in te spelen op anti-vluchtelingenacties die het VB naar zich toe probeert te trekken. De opvangcrisis is het gevolg van een jarenlang besparingsbeleid, waarbij zelfs essentiële mensenrechten aan vluchtelingen worden ontzegd. Het VB pleit ervoor om nog meer op mensenrechten te besparen.
Na de Pano-reportage in 2018 waarschuwden wij dat de rol van Van Langenhove niet uitgespeeld was. De ophef over de neonazistische bagger en praktijken van Schild&Vrienden leverde hem in 2019 een parlementszitje op. Vandaag ziet de situatie er anders uit. Van Langenhove loopt het risico op een gerechtelijke veroordeling en heeft niet langer een dynamische groep rond zich. Hij beloofde bij zijn afscheid trouw aan het Vlaams Belang. Hij begon met de uitspraak: “Ik zat in het parlement, maar ik ben nooit van het parlement geweest,” een letterlijk citaat van voormalig VB-voorzitter Karel Dillen. Anderzijds werd zijn parlementszetel gecanceld door zijn eigen partij. Dit maakt dat de verdere politieke loopbaan van Van Langenhove vandaag erg onzeker is. Het maakt hem niet minder gevaarlijk, een kat in het nauw kan rare sprongen maken. Bovendien is er een context van toenemende polarisatie en geweld, zo waren er de afgelopen weken incidenten van fysiek geweld tegen vluchtelingen in Ierland en Groot-Brittannië. Op het parlementaire terrein heeft Van Langenhove zichzelf echter vastgereden en zijn extreemrechtse medestanders lieten niet na om na te trappen. Zo zijn ze wel in die kringen.