Hoe kunnen tropische gebieden zich aanpassen aan vier graden opwarming? “Door zich om te vormen tot gebieden waar weinig mensen wonen. Waarom is dat geen optie?” Dit ontstellende antwoord komt van de econoom Andrew Lilico en werd genoteerd door de Britse krant Telegraph. Het maakt meteen duidelijk hoe racisme ook verbonden is met de klimaatkwestie. Extreemrechts wint aan zelfvertrouwen en komt met afschuwelijke standpunten op een ogenblik dat de gemiddelde temperaturen records breken. Het boek ‘White skin, black fuel: on the danger of fossil fascism’ is nuttig om het fenomeen te begrijpen.
Dit collectieve werk is geschreven in 2019, het jaar van de wereldwijde klimaatstakingen onder jongeren. Vijf jaar zijn ondertussen voorbijgegaan. De trends die in het boek worden geschetst, zijn grotendeels bevestigd door de electorale successen van extreemrechts tijdens de Europese verkiezingen, onder meer gebaseerd op hun retoriek van verzet tegen de ‘bestraffende ecologie’. Het eerste deel van het boek gaat in op de evolutie van klimaatontkenning door de energiemultinationals (wat de auteurs “primitief fossiel kapitalisme” noemen) naar een subtielere manier van “kapitalistisch klimaatbeheer” en de overname van de ontkenningspolitiek door extreemrechts, soms onder een laagje vernis van “groen nationalisme”.
Het overzicht van de afgelopen 30 of 40 jaar is zeker niet oninteressant. Het wordt vervolledigd met een terugblik op de visionaire analyses van de communistische activiste Clara Zetkin, aan wie het collectief zijn naam ontleent. Zetkin is bekend om haar pioniersrol in het socialistisch feminisme, maar was ook de eerste die in 1923 een essay publiceerde waarin ze het nieuwe fenomeen van het fascisme in die tijd grondig onder de loep nam. Andere revolutionaire activisten, zoals Leon Trotski, komen eveneens aan bod in het boek om op basis van analyses uit het verleden tot sterkere inzichten voor vandaag te komen. Het doel daarvan is actie op basis van een zekerheid (die we delen): hoe warmer de aarde wordt, hoe meer de verdediging van de planeet en het verzet tegen extreemrechts de tendens hebben om samen één strijd te vormen op een gezamenlijke antikapitalistische basis.
“Een transitie zal alleen tot stand komen door intense polarisatie en confrontatie, en dat zal misschien niet mooi zijn,” zegt het voorwoord. Dit inzicht is vandaag nog concreter. Velen koesteren niet langer de illusie dat het opgeven van fossiele brandstoffen een soepel en weloverwogen proces zal zijn. De centrale rol van de arbeidersklasse en haar methoden in deze strijd om de overwinning hadden meer nadruk kunnen krijgen in het boek. Maar dit belet niet dat het een uiterst belangrijk analytisch hulpmiddel is om de inzichten van antifascisten in dit tijdperk van wanorde te versterken.
White Skin, Black Fuel. On the Danger of Fossil Fascism, Andreas Malm en het Zetkin Collective, Verso Books, 2021, 576 pagina’s
