VB-voorzitter Tom Van Grieken was op het slotevenement van zijn partij optimistisch over de kansen dat het cordon sanitaire bij de lokale verkiezingen sneuvelt: “Er zit geen klein barstje in het cordon. Het cordon sanitaire staat op springen,” verklaarde hij. Het leek er nochtans eerder op dat hij wel optimistisch moest zijn om zijn troepen moed in te spreken.
Nadat de verhoopte overwinning zich op 9 juni niet volledig realiseerde en extreemrechts ondanks een enorm hoge score een ‘overwinningsnederlaag’ leed, heeft Van Grieken het moeilijk. Het scenario van een schokkende overwinning op 9 juni als springplank naar lokale bestuursdeelname na 13 juni, werd op 9 juni eigenlijk al geschrapt. Komt daar bij dat enkele van de hoogste scores werden behaald in gemeenten waar het Vlaams Belang amper over een lokale werking die naam waardig beschikt. En dan zijn er nog de aangebrande kandidaten, die misschien niet het resultaat maar wel de bereidheid tot samenwerking ondermijnen.
“Extremistische Vlaams Blokkers”
Het tweede hoogste resultaat, na dat van Ninove, haalde het VB in het West-Vlaamse Houthulst. De lokale VB-afdeling wordt er geleid door iemand die zich omschrijft als “Blokker van het eerste uur” met ook de opvattingen en subtiliteiten van dat eerste uur. Na zijn eerste publieke uitspraken kreeg lijsttrekker Jackie Vercamer een spreekverbod van zijn partij, om hem “tegen zichzelf te beschermen.” Een andere VB-kandidaat beweert overplakt te worden door Vercamer en roept op om de “extreme Vlaams Blokkers eruit” te zetten. Dezelfde kandidaat haalde eerder op zijn Facebook-pagina uit naar CD&V-voorzitter Mahdi omdat die de paus weigerde te ontmoeten. De naam en afkomst van Mahdi volstonden om hem te omschrijven als “een moslim aan het hoofd van een christelijke partij.” Dat komt van iemand die zegt dat het VB zich gematigd moet durven tonen en die bevestigt dat zijn partij bevolkt wordt door “extremistische Vlaams Blokkers.”
Het is niet enkel op het platteland dat dubieuze kandidaten de weg naar de VB-lijsten vinden. In de stad Brussel moest het VB afstand nemen van Emanuele Licari, die op de achtste plaats staat. Hij staat bekend als aanhanger van het Franstalige Nation, de Italiaanse fascisten van CasaPound en voorheen van de neonazistische groep L’Assaut. Licari was zelfs een tijdlang woordvoerder van Nation. Bij een eenvoudige blik op het verleden en de sociale media van Licari is het moeilijk om naast zijn openlijk fascistische opvattingen te kijken. Toch beweert het VB in Brussel dat de partij misleid is omdat Licari “informatie achterhield tijdens de lijstvorming.”
Van sommige kandidaten klink het excuus van ‘wir haben es nicht gewusst’ wel erg ongeloofwaardig. Dat was het geval met de 90-jarige Roeland Raes op de lijst in Aalter. De oud-ondervoorzitter van het VB en mede-oprichter van de partij is algemeen bekend. Zijn negationisme is dat ook. De wijze waarop Dewinter zijn Joodse kandidaat David Rosenberg (een ondernemer actief in vastgoed en medicinale cannabis) in bescherming nam door Raes te laten dumpen en weg te zetten als een “zwaar dementerende man”, was opmerkelijk. Raes is echter niet de enige negationist bij het VB. Zo is er Marleen Govaerts die in 2010 al in opspraak kwam omdat ze beweerde dat Auschwitz “fake” was. Letterlijk zei ze toen: “Het is een lege kazerne met wat materiaal door de Amerikanen daar geplaatst na de oorlog.” Govaerts is voormalig Kamerlid voor het VB en haar dochter is nog steeds parlementslid voor die partij. De partijtop kent haar dus en zag er geen graten in dat ze kandidaat is voor het VB in Knokke-Heist. Lokaal lijsttrekker Philip Claeys is gepokt en gemazeld in het Vlaams Belang, maar beweert nu dat hij niet op de hoogte was van die uitspraken.
In Leuven is er een gekende neonazi kandidaat op de VB-lijst. Koen Sweeck was een tijdlang woordvoerder van de neonazistische groep ‘Autonome Nationalisten’ en haalde het veroordeelde Griekse Gouden Dageraad als voorbeeld aan. Na zijn breuk met de Autonome Nationalisten bleef Sweeck actief onder neonazistische hooligans en groepjes gelinkt aan Blood&Honour. Nu beweert VB-lijsttrekster Huybrechts dat Sweeck dit verleden achter zich heeft gelaten en daarmee is de kous af.
In Hoboken staat David Vercruysse op de districtslijst van het Vlaams Belang. Hij was in 2000 de eerste die in België veroordeeld werd wegens negationisme, na de verspreiding van een Engelstalig neonazistisch tijdschrift. Werner De Gres uit Wilrijk is terug kandidaat voor de gemeenteraad in Antwerpen, ook al werd hij in 2022 door Van Grieken op non-actief gezet na racistische uitspraken over voetballer Didier Lamkel Zé. In Lubbeek is de lokale VB-voorzitster Nathalie Zaman-Piot grote fan van Jürgen Conings, de extreemrechtse militair die een terreuraanslag wilde plegen maar een einde maakte aan zijn eigen leven.
Zo zijn er nog tal van voorbeelden te geven. Het gaat verder dan de relatief onbekende kandidaten. In de Zevende Dag verklaarde lijsttrekker Filip Dewinter dat de bevolkingstoename van de afgelopen jaren in Antwerpen niet altijd “even kwalitatief” was. Blijkbaar zijn er volgens Dewinter ‘kwalitatieve’ en ‘niet-kwalitatieve’ inwoners. In propaganda van het VB in Deurne staan zaken als: “Door de voortschrijdende omvolking en groeiende diversiteit wordt ook het zwerfvuil- en sluikstortprobleem almaar groter” of nog dat de komst van migranten leidt tot “verloedering en onveiligheid” omwille van een “exotisch uitzicht” van het straatbeeld. Racistische haatpraat is nooit kwalitatief!
Houdt het cordon stand?
Schandalen rond lokale VB-kandidaten zijn een weerkerend fenomeen telkens er gemeenteraadsverkiezingen zijn. Het beperkt zich zoals gezegd niet tot de eerder onbekende kandidaten. Tom Van Grieken heeft er alles aan gedaan om zijn eigen verleden op te kuisen, maar antifascisten die al langer actief zijn weten dat hij gekend stond als straatvechter. Zijn kompaan Tom Vandendriessche is geen haar beter. Als scholier organiseerde hij al een gewelddadige fascistische militie om nadien onder meer via de champagnenazi’s van KVHV-Gent een opmars binnen het Vlaams Belang te beginnen.
Bij elk schandaal rond een lokale kandidaat wordt de verantwoordelijkheid naar de lokale afdeling doorgeschoven. Nochtans geven alle lokale afdelingen aan dat hun programma en kandidatenlijsten eerst door hogerhand moeten goedgekeurd worden. “Alle kandidaten moeten ook een fiche invullen waarbij ze onder meer op eer moeten verklaren dat ze een blanco strafblad en geen lopende rechtszaken hebben. En de partij controleert of ze geen wilde dingen hebben gezegd op Facebook,” zei een lokale VB-lijsttrekker in De Standaard.
Het aangebrande karakter van kandidaten zal de verkiezingsresultaten wellicht niet beïnvloeden. Er is internationaal integendeel een trend waarbij extreemrechts opzettelijk die vuile kant sterker naar voren schuift. Dit zagen we met de AfD in oostelijke deelstaten van Duitsland of nog met de Oostenrijkse FPÖ die antivax-toestanden moeiteloos koppelt aan allerhande complottheorieën en daar nog mee scoort ook. Dat is een uitdrukking van de steeds grotere vervreemding onder de bevolking. Wie voelt zich nog verbonden met hoe het er vandaag aan toegaat en de politieke verantwoordelijken daarvoor?
Langs de andere kant is het voor extreemrechts wel moeilijk om met een vuil profiel coalitiepartners te vinden. Zelfs met een rechterzijde die steeds meer elementen van extreemrechts overneemt, is dat niet evident. Het maakt dat de grootste kans voor het VB om lokaal te besturen nog steeds Ninove is, waar het kans maakt om als Forza Ninove een absolute meerderheid te halen. Volgens kopstuk D’Haeseleer zal ook in dat geval een coalitie met N-VA voorgesteld worden (vrij vertaald in VB-propaganda: ‘één kopen, twee krijgen, bij Forza Ninove krijg je er de N-VA gratis bij’). De Wever zegt dat zijn partij nergens in coalitie gaat met het VB, maar toch werden enkele dissidente geluiden genoteerd bij lokale N-VA-verantwoordelijken, zoals in Roeselare en het polderdistrict in Antwerpen (waar de facto het cordon in 2018 werd doorbroken toen het minderheidsbestuur van N-VA en CD&V afhankelijk werd van de snel tot onafhankelijke omgedoopte VB-lijsttrekster).
Het cordon sanitaire zal extreemrechts niet stoppen omdat het niets doet aan de voedingsbodem ervan. Wij verzetten ons tegen bestuursdeelname door extreemrechts omdat het een gevaar betekent voor mensen met een migratie-achtergrond, LGBTQIA+ personen, syndicalisten en al wie niet in hun plaatje past. Het biedt extreemrechts bovendien mogelijkheden van repressie en het actief bestrijden van organisaties die niet meestappen in een beleid van racisme, seksisme en andere vormen van verdeeldheid die uiteindelijk enkel in het belang van een kleine superrijke elite zijn. Verzet tegen extreemrechts is voor ons ook een strijd tegen een kapitalistisch systeem gekenmerkt door crisissen op alle vlakken.