Donald Trump wint de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Is dit het Weimar-moment van de Verenigde Staten? Komt er met Trump als 47e president een fascist aan de macht?
door Stef (Antwerpen) uit maandblad De Linkse Socialist
Fasco-bingo
Ogenschijnlijk kunnen Trump, zijn MAGA-‘beweging’ en ‘Project 2025’ heel wat van de vakjes aanvinken. Ze hebben een dedain voor alles wat progressief is, ze zijn ultranationalistisch, ze staan voor aanvallen op vrouwen, migranten en de rechten van LGBTQ+ personen, prediken wraak tegen hun politieke tegenstanders en schuwen het complotdenken niet. Trump geniet de steun van een breed segment van de Amerikaanse kapitalistische klasse. Trumps vorige administratie deed zijn best om opkomende vakbonden te fnuiken. Tegelijk beweren ze dat ze de gloriedagen, de jobs en de welvaart zullen terugbrengen.
Extreemrechts bejubelt Trump en haalt zelfvertrouwen uit zijn overwinning. Maar zijn alle aanhangers van de vastgoedmagnaat gewonnen voor een vierde rijk in Amerika? Het zou weinig behulpzaam zijn om dat te denken of te concluderen dat Trump deze verkiezingen won dankzij zijn opportunistische conservatieve standpunten. Dat is koren op de molen van de rechtse Democraten die hun verlies aan ‘woke’ willen wijten. De Amerikaanse kiezer wilde een alternatief voor de afbrokkelende levensstandaard. In heel wat staten waar Trump het haalde, werd overigens ook voor het recht op abortus en een hoger minimumloon gestemd bij referenda.
Racistische deportatieplannen
In de afgelopen jaren schakelden Trump en de zijnen nog een paar versnellingen hoger in hun racisme. Alle “illegalen” moeten het land worden uitgezet. ‘Amerika’ moet wit ‘blijven’. Naar schatting zijn er 11 miljoen mensen zonder geldige verblijfspapieren in de VS, waarvan er zo’n 7 miljoen werken. Uitzonderingen voor minderjarigen wil Trump intrekken. Er wordt gedacht aan ‘denaturalisatie’, waarbij staatsburgers hun nationaliteit zouden verliezen. Een ban op migratie uit moslimlanden komt terug.
Plannen om miljoenen mensen te deporteren, gaan onvermijdelijk gepaard met het (opnieuw) scheiden van kinderen van hun ouders, het vernielen van gemeenschappen en een gigantische klap voor verschillende sectoren van de economie. De enige manier om zo’n deportatie te organiseren is de facto met concentratiekampen. Maar is de schaal of de methode bepalend om het fascistisch te noemen? In de EU worden elk kwartaal zo’n 100.000 asielzoekers uitgewezen en ook hier zijn er gesloten centra en grenzen met prikkeldraad… Racisme zit ingebakken in het kapitalisme.
Autoritair maar geen straatvechter
Trump is een rechts-populistische autoritaire figuur. De rechterzijde houdt zich onder zijn leiding bezig met het verbannen van boeken, sanctioneren van leerkrachten, inperken van vrouwenrechten, verbieden van gender-affirming care en het onderdrukken van vakbonden. Aanvallen op de media en politieke tegenstanders zijn legio, al blijven ze veelal bij retoriek.
Toch distantieert Trump zich enigszins van de gortigste manifestaties van extreemrechts. Hij laat ze hun beloop, maar hij omringt zich niet met privémilities en zet deze niet actief in als zijn stoottroepen. De enige uitzondering daarop was de bestorming van het Capitool op 6 januari 2021. Hoewel Trump zonder twijfel verantwoordelijkheid draagt voor die aanval, was dat allesbehalve een goed gecoördineerde poging tot staatgreep.
Bovenaan de agenda van de tweede termijn van Trump staat een hertekening van de staatsbureaucratie. Ambtenaren wil hij vervangen met loyalisten. In zijn vorige ambtstermijn vaardigde hij al een decreet uit om 50.000 ambtenaren te ontslaan. Ook in het Pentagon is Trump vrij om topmilitairen te vervangen met generaals die hem naar de mond praten. De conservatieve ‘revolutie’ van Trump gebeurt overwegend via de kantoren van de staatsinstellingen.
Een regering van de rijken
Het klassieke fascisme mobiliseerde brede lagen van de bevolking met een antikapitalistische retoriek om vervolgens een ijzeren dictatuur in het belang van de kapitalisten te vestigen. Als beweging van vooral de gegoede middenklasse werd het fascisme van Mussolini en Hitler gezien als de perfecte redder van het kapitalisme. Ze beschermden het systeem met harde hand door de organisaties van de werkende klasse volledig te breken en elke vorm van verzet hardhandig de kop in te drukken. Ook in de VS waren delen van het grootkapitaal voorstander van een fascistische machtsovername om de uitrol van de New Deal te stoppen. Na de ervaringen met het fascisme in de jaren 1930 en 1940 zullen de kapitalisten wel twee keer nadenken vooraleer ze die weg opnieuw opgaan.
Van verdoken steun voor het kapitaal is er bij Trump geen sprake. De beurzen juichen om Trumps overwinning. De Republikeinen zijn openlijk neoliberaal. Trump en MAGA lopen in de pas van de partij wanneer ze de Affordable Care Act proberen terug te draaien of wanneer ze in de staten de verhoging van het minimumloon blokkeren. Trump wil nieuwe belastingverlagingen voor de rijken. Hij wil kleptocraat Elon Musk 500 miljard laten besparen op overheidsdiensten en subsidies. De Amerikaanse kapitalisten hebben de touwtjes duidelijk goed in handen. Ook aanvallen op transpersonen zijn slechts nieuw in de zin dat gender twintig jaar geleden niet op de radar van de Republikeinen stond. Op staatsniveau zijn ze zelfs nog tegen het homohuwelijk. Een cultureel en institutioneel machtig MAGA maakt het wel onvermijdelijk dat de aanvallen intenser worden. Dat zagen we al in verschillende staten en met het terugdraaien van Roe v. Wade.
Er zijn fascistoïde elementen in de plannen van Trump en MAGA. Maar die plannen passen op veel vlakken perfect in de Amerikaanse status quo. Waar Trump breekt met de tradities van zijn partij is dat vooral in hoe de VS haar imperialistische politiek voert. Expansiedrift was steeds inherent aan de traditionele Amerikaanse buitenlandse politiek. Trump predikt daarentegen vooral economische overmacht. Wanneer hij gevraagd wordt of hij Taiwan zou verdedigen tegen China is hij bijvoorbeeld veel minder duidelijk in zijn antwoord dan zijn voorganger.
Trump: ‘as American as apple pie’, net zoals verzet dat is
Trump als fascist voorstellen en pakweg Andrew Jackson of George Bush niet, komt in feite neer op het witwassen van de Amerikaanse politieke geschiedenis. Alsof het Amerikaanse kapitalisme niet steevast beroep deed op extreemrechtse regimes en de eigen bevolking segregatie oplegde. Dit neemt niet weg dat een tweede termijn van Trump een reële bedreiging is voor de democratische rechten van de werkende klasse. De aanvallen op de ambtenarij en het kritisch middenveld en bewegingen van onderuit monddood maken, zijn verregaand.
Het organiseren van de achterban om die op straat in te zetten om bijvoorbeeld de deportatieplannen te realiseren, zou in dit stadium ongetwijfeld een grote tegenreactie opwekken. Laat staan indien dit soort privémilities zou ingezet worden tegen betogers, vakbondsmensen, Pride manifestaties … Van gevestigde Democraten moet Trump niet bang zijn, voor massale uitbarstingen van woede en bewegingen van onderuit wel. Black Lives Matter kende een hoogtepunt op een ogenblik dat Trump president was.
Trump en zijn aanvallen stoppen, is mogelijk indien de werkende klasse zich organiseert in vakbonden en actiecomités. De werkende klasse in de VS heeft een rijke geschiedenis van verzet en protest. Daaruit moet echter ook politieke oppositie groeien. Trump won de verkiezingen door de enorme economische onzekerheid en woede bij brede lagen van de bevolking. Hij heeft daar geen antwoorden op. Het Trumpisme echt stoppen, gebeurt niet met een stem voor een ‘lesser evil’ over vier jaar. Het zal moeten gebeuren door te bouwen aan een socialistisch alternatief.
