De afgelopen dagen en weken verschenen tal van artikels en analyses over spanningen in de leiding van het Vlaams Belang. Daarbij wordt vooral Marie-Rose Morel een weinig fraaie rol toegedicht in het opdrijven van spanningen in de partijtop. Ook het vertrek van onder meer Jurgen Verstrepen zou de relaties niet bevorderd hebben.
Spanningen aan de top
Uit de verschillende artikels en analyses blijkt dat er zekere spanningen zijn bij de leiding van het Vlaams Belang. Daar moet omzichtig mee worden omgesprongen, in bepaalde media duiken er met de regelmaat van de klok verhalen op over vermeende verdeeldheid in VB-kringen. Vaak klinken de eigen dromen daarbij sterker door dan de realiteit. Enige voorzichtigheid is dan ook geboden.
Maar de huidige geruchten beginnen toch vrij systematisch voor te komen. De groei van het Vlaams Belang heeft ertoe geleid dat er heel wat postjes uit te delen zijn alsook voltijdse betrekkingen in de verschillende fracties en op het nationaal secretariaat. Op minder dan 20 jaar kwam er zo een volledig partij-apparaat tot stand. Dat ging gepaard met een sterke machtsconcentratie bij slechts enkele figuren. Met een beperkte actieve basis is dat natuurlijk niet zo vreemd. In 2004 waren er 17.892 VB-leden tegenover 981.587 kiezers, de verhouding van 1,82% van de kiezers die lid zijn van de partij is erg laag in vergelijking met andere partijen. In het arrondissement Antwerpen was er tussen 2000 en 2004 zelfs een lichte achteruitgang van het aantal leden (van 4.821 tot 4.653). De beperkte actieve betrokkenheid leidt mee tot een machtsconcentratie, maar dat versterkt natuurlijk de problemen als er aan de top spanningen zijn.
In een periode van groei kunnen steeds meer nieuwe jobs en functies worden uitgedeeld aan bereidwillige aanhangers, maar bij een stagnatie of zelfs achteruitgang kunnen tegenstellingen sterker op de voorgrond komen. We zijn nog niet op een dergelijk punt aangekomen, maar bijvoorbeeld in de provincie Antwerpen zal er al wat electorale vooruitgang nodig moeten zijn om evenveel zetels te behouden (omdat Groen en NVA nu niet onder de kiesdrempel zullen vallen of deelnemen aan een kartel). Dat kan de spanningen al wat doen toenemen, zeker na de teleurstellende vooruitgang bij de gemeenteraadsverkiezingen van oktober.
Persoonlijke intriges
Er zouden in de kringen van de VB-leiding nogal wat intriges zijn, waaronder persoonlijke spanningen. Er werd reeds eerder gesuggereerd dat voorzitter Vanhecke het wel had voor Marie-Rose Morel. Die band lijkt steeds meer weerstand op te wekken bij Filip Dewinter die daarin zou worden gevolgd door Gerolf Annemans. In verschillende kranten werden “inside-bronnen” aangehaald die weinig lovende woorden hebben voor Morel en haar rol in de partijleiding. Een bron in de partijleiding zou volgens De Morgen hebben verklaard: “Sommige mensen binnen de partij verklaren voor waarheid dat Marie-Rose Morel wel eens een door N-VA-voorzitter Bart De Wever binnengebracht paard van Troje zou kunnen zijn. Een geheim wapen dat de partij van binnenuit kapot moet maken.”
Via Morel zou Vanhecke zijn macht en invloed in de partij versterken. Sinds hij ruim 10 jaar geleden voorzitter werd, is de macht van Vanhecke in het VB geleidelijk aan sterk toegenomen. Bovendien kon hij op een grotere externe populariteit beginnen rekenen. Karel Dillen had Vanhecke aangeduid als partijvoorzitter om niet te moeten kiezen tussen Dewinter en Annemans. Nu zou Vanhecke van zijn positie gebruik hebben gemaakt om de macht van Dewinter te beperken (Annemans zou volgens ingewijden al langere tijd weinig in de pap te brokken hebben). De overstap van Verstrepen en anderen naar de Lijst-Dedecker zou Vanhecke versterken, nadat eerder de teleurstellende Antwerpse resultaten in oktober 2006 ook een factor vormden.
Morel zou eerder geprobeerd hebben om Verstrepen te laten buitenzetten uit de partij, maar dat botste op een veto van Dewinter en Annemans. Morel haalde niet het pleit, maar de latere overstap van Verstrepen kwam wel gelegen voor haar. Het vertrek van Verstrepen zorgde wel voor een probleem bij het VB: hij stond immers als lijstduwer op de VB-Kamerlijst. Als de partij Dewinter naar die plaats zou overbrengen, moet geschoven worden met de Senaatslijst waardoor Morel een plaatsje zou opschuiven tot eerste opvolger. Dat zou niet naar de zin van Dewinter en Annemans zijn, waardoor een andere lijstduwer voor de Antwerpse VB-kamerlijst werd gezocht en gevonden in de persoon van Marijke Dillen.
Wat is het belang van die intriges?
Wij hebben altijd gewaarschuwd voor alle analyses over de verdeeldheid in het VB. Kamerlid en hardliner Filip Deman stelde ooit dat hij op één en dezelfde dag in twee verschillende kranten tot verschillende kampen in het VB werd gerekend: het “Brusselse” kamp rond Vanhecke of het kamp van de “hardliners” rond Dewinter. Er is inderdaad al veel speculatie geweest.
Maar toch lijkt het er nu op dat de speculatie iets verder gaat. Dat kan een zekere impact beginnen te krijgen indien de resultaten op 10 juni wat tegenvallen voor het Vlaams Belang. Of als er opvallende regionale verschillen zijn in de resultaten. Wij hebben altijd gesteld dat het VB pas in de problemen zal komen als het zich in een defensieve positie bevindt.
Het potentieel voor een dergelijke situatie is vandaag zeker aanwezig. Er is een zekere radicalisering in de samenleving rond thema’s die niet bepaald de thema’s van het VB zijn: werkgelegenheid, de loonkloof tussen topmanagers en basis, aanvallen op de sociale zekerheid,… Het is enkel het ontbreken van een politiek alternatief op grote schaal dat het VB nog wat extra ademruimte geeft. De partij kan daardoor nog langer blijven groeien, maar het is duidelijk dat de tijdsgeest van passief ongenoegen uit de jaren 1990 geleidelijk aan het keren is.
