Het waren spannende dagen voor het Vlaams Belang. De partijraad keurde het aangepaste voorstel van partijbestuur goed met zowat 70% van de stemmen. Er bleef een aanzienlijke oppositie bestaan, maar een totale crisis waarbij voorzitter Valkeniers moest opstappen, werd vermeden. De sfeer tussen figuren als Vanhecke aan de ene kant en Dewinter aan de andere is niet bepaald positief te noemen. “Al wie kan rekenen en schrijven pakt zijn valies”, meent het ene kamp. “De lucht is gezuiverd”, aldus het andere.
Geen monoliet blok
De media hebben een vette kluif aan het interne gerommel bij het VB. Dit is inderdaad niet zomaar een opstoot van beperkte tegenstellingen. In het verleden werd iedere schijn van tegenstelling zodanig aangegrepen door de media, dat het effect van een reële interne strijd wellicht wordt onderschat.
Vandaag wordt duidelijk dat de oude mythes van strijd tussen Dewinter en Annemans fors overdreven waren. Er mochten dan al spanningen mogelijk zijn tussen die twee kopstukken, in essentie waren ze het eens over de te volgen koers. De mogelijke spanningen tussen Dewinter en Annemans werden overdreven toen werd gesteld dat met Annemans wel zou te praten vallen of dat het de spanningen tussen beide waren die maakten dat niet één van hen, maar wel Frank Vanhecke de opvolger werd van partijvoorzitter Karel Dillen. Dat Vanhecke al jarenlang de klusjesman van Dillen was, werd toen door bepaalde media over het hoofd gezien in de zoektocht naar interne spanningen.
De afgelopen jaren zijn er reële tegenstellingen ontwikkeld in het Vlaams Belang en deze komen makkelijker tot uiting op een ogenblik dat meningsverschillen moeilijker kunnen worden afgekocht met steeds meer te verdelen nieuwe postjes. Een partij die van verkiezingsoverwinning naar verkiezingsoverwinning trekt, zal minder snel interne etterbuilen tot uitbarsten zien komen. Nu er sprake is van een inkrimping – met 12% in de peilingen zit de partij op de helft van het niveau van 2004! – kan niet iedereen tevreden worden gesteld of omgekocht met mandaten.
Het VB kende een electorale opmars die niet gepaard ging met een actieve steun voor het volledige partijprogramma. Hierdoor moest de partij zich bedienen van populisme en werd tevens geen fundamentele uitbreiding van het actieve partijkader gerealiseerd. Ook toen het VB nog door de “woestijn” ging, waren er enkele honderden partijkaders. Vandaag kan het VB amper meer mobiliseren dan toen en lijkt er sleet te zitten op het organiseren van activiteiten naarmate alle aandacht gaat naar het parlementaire werk. Is het dan verwonderlijk dat een aantal VB’ers een stap verder op dat pad willen gaan?
Geen uitweg voor Vanhecke en Van Overmeire
In het verleden waren er gelijkaardige discussies in andere extreem-rechtse partijen zoals het Front National of het Oostenrijkse FPÖ. Ook daar waren er “hervormers” die de toon wilden aanpassen en salonfähige formaties wilden worden. Een opvallende gelijkenis tussen al die pogingen, is dat het origineel het steeds beter deed dan het afgezwakte kopie. Alle splitsingen van het FN, van Mégret tot Lang, zijn mislukt. In Oostenrijk is het de FPÖ die beter scoort dan de BZÖ.
Ook Vanhecke beseft dit. Hij bracht onlangs een bezoek aan een congres van de “Parti de la France”, een nieuwe partij opgezet door Carl Lang en andere dissidenten van het Front National. Het verslag van Vanhecke van deze bijeenkomst is veelzeggend voor zijn eigen positie vandaag. “Het is in Frankrijk een beetje “l’histoire se répète”: tien jaar geleden scheurde Bruno Mégret zich af van het FN en nam het leeuwendeel van de geschoolde kaders mee, vandaag gebeurt hetzelfde rond Carl Lang.” Vanhecke zag heel wat oude bekenden terug, maar gelooft niet in het project. Hij noemt het “een moedig initiatief”, maar “de kansen op succes zijn wel erg klein, zeker op korte of zelfs middellange termijn.” De conclusie van Vanhecke: “En zo hebben we alvast een voorbeeld van hoe het niet moet, dat is ook al wat.”
Er is geen alternatief voor Vanhecke. Hij is uit het partijbestuur gestapt en zou ontslag kunnen nemen uit het Europees parlement om zijn goede vriendin Morel een postje te bezorgen (zij is nu de eerste opvolger op de Europese lijst) en zelf te gaan zetelen in een ander parlement. Dat is het voordeel van het feit dat een klein kransje VB-kopstukken in zowat alle parlementen is verkozen. Een dergelijke stap zou even “logisch” zijn als het ontslag uit het partijbestuur, maar het zou tevens olie op het vuur betekenen. Een andere optie is om stilaan op politiek pensioen te gaan, ofwel als Europees parlementslid ofwel zonder enig mandaat. Vanuit zijn veilige Europese zetel kan hij wachten tot anderen het opnemen tegen de “Antwerpse gemeenteraadsfractie” die de partij leidt.
N-VA en LDD lieten al weten dat Morel niet welkom is, Morel was destijds met Vanhecke tegen een samenwerking met Dedecker en Bart De Wever heeft Morel nog niet vergeven voor haar overstap van N-VA naar VB. Vanhecke associëren met een “gematigde lijn” in de partij ligt moeilijk, zijn problemen met Dewinter en co zijn beperkt tot organisatorische kwesties en machtsverhoudingen. Van Overmeire, Ceder, Buysse en anderen zouden mogelijk wel welkom zijn, maar de argwaan zou steeds groot blijven. Dedecker verklaarde: “We hebben in onze partij al tafelspringers genoeg, ik zit echt niet te wachten op een nieuwe lading.”
Waar staat Valkeniers nu?
De positie van Valkeniers is gered, maar daarom niet stabieler geworden. Hij is als voorzitter afhankelijk van Dewinter die doet wat hij wil. Valkeniers mag zo gematigd spreken als hij wil, daarmee bedient hij enkel een ander publiek om het in Dewinter-termen te stellen. Het grootste publiek dat door het VB wordt “bediend”, is dat van Dewinter.
Valkeniers heeft Morel opgeofferd en wist dat dit bij Vanhecke hard zou aankomen. Hij betreurde het vertrek van Vanhecke, Dewinter was duidelijker: “de lucht is gezuiverd” verklaarde hij. De “oppositie” in de partij stelt dat “het oude Vlaams Blok opnieuw rechtstaat”. Ze voegen er aan toe dat de dagen van Valkeniers wellicht geteld zijn.
Het Vlaams Belang heeft een probleem in Oost-Vlaanderen. Francis Van den Eynde, tot voor enkele jaren het onbetwiste kopstuk in Oost-Vlaanderen, werd daar eerder al aan de kant gezet en is nu – tot zijn ongenoegen – uit het partijbestuur gezet. Karim Van Overmeire moest Van den Eynde opvolgen, maar nam ontslag uit het partijbestuur en kan rekenen op een groep getrouwen onder de partijmandatarissen van de provincie. Er is maar één “kopstuk” dat in het kamp van Dewinter zit (D’Haeseleer). Wat zal dit betekenen voor de verkiezingen van 2011 en 2012?
Deze discussie is niet het einde van het Vlaams Belang. Er blijft een potentieel bestaan voor rechts-populisme en het VB kan daarop blijven inspelen met een formatie die nog steeds stabieler is als pakweg LDD. Voor anti-fascisten blijft het van cruciaal belang dat er een nieuwe arbeiderspartij tot stand komt om het aanwezige ongenoegen om te zetten in een actieve oppositie tegen het neoliberale beleid in de plaats van een passief verzet dat zich kanaliseert in verkiezingsoverwinningen voor partijen die niet onze belangen verdedigen.
