Het gaat niet goed met het Vlaams Belang. De partij haalt volgens de laatste peiling van De Standaard en VRT nog 12,6% of de helft minder dan bij haar recordscore in 2004. De electorale achteruitgang gaat gepaard met intern gerommel dat minder kan worden afgekocht met de vele lucratieve postjes die destijds te verdelen waren. Antifascisten mogen zich geen zand in de ogen laten strooien, deze problemen bij het VB maken onze strijd niet overbodig.
Beperkingen van populisme
Wij hebben er steeds op gewezen dat het VB een enorme electorale groei kende door zich te bedienen van populisme. De partij speelde in op het politieke vacuüm en stelde zich voor als “anders” dan de traditionele partijen. Daarnaast werd ingespeeld op racistische sentimenten om een snelle opmars mogelijk te maken.
Het grootste probleem van het VB was steeds dat deze electorale opgang niet gebaseerd was op een brede steun voor het oorspronkelijke partijprogramma. Dat stamde recht uit de tradities van het fascisme en werd gedragen door een partijkader dat geschoold werd in onder meer de verboden privé-militie VMO. Methodes van geweld en terreur worden vandaag niet aanvaard door bredere lagen, ook niet onder VB-kiezers. De electorale groei van het VB was een uitdrukking van passief ongenoegen, niet van actief verzet. Het was voor het VB niet mogelijk om haar fascistische politiek op te leggen, maar anderzijds was de electorale opmars wel een versterking van de rechterzijde.
Het passieve karakter van de steun voor het VB blijkt onder meer uit de beperkte deelname van leden en mandatarissen aan activiteiten. De afgelopen jaren nam het aantal manifestaties en meetings overigens nog verder af. Om alsnog wat volk bijeen te krijgen, moest een familiedag in een pretpark worden georganiseerd, waarbij leden tegen verminderd tarief het pretpark bezochten. Het VB paste zich steeds meer aan haar kiezers aan, tot ongenoegen van een aantal radicalere elementen. De kritiek kon nog onder tafel geveegd worden zolang er voldoende postjes waren om te verdelen. Dat laatste valt nu weg.
Het VB heeft haar monopoliepositie als stem van passief ongenoegen verloren. Bovendien werd een deel van de retoriek van het VB door anderen overgenomen. Zelfverklaarde “linkse” figuren als Benno Barnard of Etienne Vermeersch voeren een kruistocht tegen “de islam” en doen dit met argumenten die vaak niet zouden misstaan in een VB-krantje. Voor het Vlaams Belang was het moeilijk om de vooruitgang bij de verkiezingen te consolideren, de steun voor de partij was daarvoor te passief.
Stammenoorlogen in het Blok
De neergang bij de verkiezingen bleek reeds bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2006 en nog meer bij de verkiezingen van 2007 en 2008. Voor het eerst moest het VB jobs schrappen in de plaats van nieuwe postjes uit te delen. Bij een aantal carrièremensen kwam dit hard aan. De achteruitgang zorgde ervoor dat alle interne spanningen naar de oppervlakte kwamen.
Op het vlak van intern geruzie is het VB alvast niet fundamenteel anders dan de traditionele partijen. De stammenoorlogen worden op het scherp van de snede gevoerd. Het voorgestelde partijbureau werd met 49 tegen 47 weggestemd omdat Morel als ondervoorzitster werd voorgedragen. Op het partijsecretariaat op het Madouplein werd de laptop van de privé-secretaris van voorzitter Valkeniers “ontvreemd”. Van inbraak was geen sprake, enkel deze computer (met de nodige bezwarende documenten) verdween. Een groep rond Karim Van Overmeire ging publiek met een oproep tot een meer gematigde opstelling in de hoop het cordon sanitaire te doorbreken.
Voedingsbodem blijft
Het interne geruzie kan amusant lijken voor antifascisten, maar dat is niet de kern van de zaak. Het geruzie is het gevolg van de electorale problemen die misschien tijdelijk zijn. Zolang de voedingsbodem blijft bestaan waarop het VB destijds groot werd, blijft het gevaar van extreem-rechts overeind.
Inspelen op ongenoegen blijft een mogelijkheid, zeker in een periode van crisis. Indien geen collectief antwoord wordt geboden op de stijgende werkloosheid en de afbraak van de openbare diensten, dan zullen individuele antwoorden worden gezocht. Dat opent mogelijkheden voor racisme, nationalisme, seksisme,… Dat kan enkel vermeden worden met een politiek antwoord in de vorm van een consequente en actieve links-socialistische oppositie.
Een tijdelijke achteruitgang van het VB en intern geruzie betekenen niet noodzakelijk het einde van deze partij. In Oostenrijk werd dit destijds ook door velen gedacht toen het FPÖ van Jörg Haider een splitsing kende tussen een carrièristische vleugel rond Haider en de meeste parlementsleden in de BZÖ en de meer radicale elementen in de overblijvende FPÖ. De splitsing kwam er na een terugval bij de verkiezingen van 2002 (toen de partij 16% verloor en nog 10% overhield). Bij de verkiezingen van 2008 haalden FPÖ en BZÖ samen meer dan voor de terugval: 18% en 11%.
Gevaar van gewelddadige groepen
De terugval van het VB bij verkiezingen biedt extra ruimte voor meer radicale groepen die een stap verder willen gaan dan het VB vandaag en wel bereid zijn tot geweld. Dat bleek reeds op 8 oktober bij een gewelddadige fysieke aanval op een ALS-bijeenkomst in Antwerpen.
Ex-VMO’er en ex-VB’er Eddy Hermy probeert om rond zijn N-SA (Nieuw-Solidaristisch Alternatief) tot een hergroepering te komen. Afgaande op de beelden die het magazine Koppen bracht van een “jongerencongres” van N-SA (ondersteund door Nation) en de opkomst voor de N-SA betoging in Gent op 10 november, kunnen we stellen dat dit vooralsnog een erg marginaal gegeven blijft met maximaal een 100-tal rechts-radicalen. Onder hen voormalige VB’ers, NSV’ers of aanhangers van Blood&Honour (voormalig B&H kopstuk Tomas Boutens stapte vrolijk mee op in de betoging van 10 november).
Dit soort groepen heeft slechts een beperkte slagkracht, maar lijkt over te gaan tot een hardere confrontatiepolitiek waarbij politieke tegenstanders fysiek worden aangepakt. Dit is een gevaar waartegen we ons moeten organiseren om duidelijk te maken dat hun standpunten en methoden niet aanvaard worden door bredere lagen. Door mobilisatie kunnen we vermijden dat deze groepen ook maar één kans krijgen om uit hun marginaliteit te treden.
Blokbuster blijft het anti-fascistisch verzet voeren. Een eerstvolgende belangrijke afspraak wordt alvast de anti-NSV betoging in Antwerpen begin maart 2010.
